บรรณบำบัดเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน
(Bibliotherapy for Sustainable Development)
โดย…รองศาสตราจารย์ ดร.ชลลดา พงศ์พัฒนโยธิน
บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา
— — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — -
กระแสการพัฒนาในปัจจุบันมุ่งสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนเป็นสำคัญ ในการจัดการศึกษาสาขาวิชาต่างๆ จึงมีการบูรณาการด้านการพัฒนาที่ยั่งยืนเข้ากับสาระสำคัญของรายวิชา เช่นเดียวกับสาขาวิชาทางบรรณารักษศาสตร์และสารสนเทศศาสตร์เป็นสาขาหนึ่งซึ่งเกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการทรัพยากรสารสนเทศได้นำประเด็นด้านบรรณบำบัดมาประยุกต์ใช้เพื่อมุ่งสู่การพัฒนาและเสริมสร้างศักยภาพทรัพยากรมนุษย์เพื่อมั่งสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนต่อไป
ความหมายของบรรณบำบัด
บรรณบำบัด (Bibliotherapy) มีที่มาจากคำภาษากรีก “biblion” แปลว่าหนังสือ และ “therapeia” แปลว่าการรักษา จึงมีความหมายว่า การบำบัดด้วยหนังสือ เป็นแนวทางการบำบัดที่ใช้หนังสือหรือวรรณกรรมประเภทต่างๆ ทั้งในรูปแบบของสื่อสิ่งพิมพ์หรือสื่อดิจิทัล มาใช้เป็นเครื่องมือในการฟื้นฟูดูแลรักษาอาการเจ็บป่วยด้วยสภาพทางจิตใจหรือทางอารมณ์เป็นสำคัญ
ความหมายของการพัฒนาที่ยั่งยืน
การพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development) หมายถึง รูปแบบการเติบโตและความก้าวหน้าที่ตอบสนองความต้องการในปัจจุบัน โดยไม่กระทบต่อความสามารถของบุคคลรุ่นอนาคตในการตอบสนองความต้องการของตนเอง โดยครอบคลุมมิติทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม โดยมีเป้าหมายเพื่อสร้างสมดุลระหว่างองค์ประกอบเหล่านี้เพื่อให้มั่นใจว่าจะมีอนาคตที่เท่าเทียมและยืดหยุ่นมากขึ้น โดยที่การพัฒนาที่ยั่งยืนเกี่ยวข้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของสหประชาชาติ (SDGs) ซึ่งเป็นชุดของเป้าหมาย 17 ประการที่เชื่อมโยงถึงกันที่ผู้นำโลกนำมาใช้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2558 เป้าหมายเหล่านี้เป็นกรอบการทำงานระดับโลกในการจัดการกับความท้าทายต่างๆ รวมถึงความยากจน ความหิวโหย สุขภาพ การศึกษา ความเท่าเทียมทางเพศ น้ำสะอาด และการดำเนินการด้านสภาพภูมิอากาศ และอื่นๆ อีกมากมาย
แนวทางการประยุกต์ใช้บรรณบำบัดเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน
บรรณบำบัดเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน (Bibliotherapy for Sustainable Development) เกี่ยวข้องกับการใช้วรรณกรรมเพื่อส่งเสริมความตระหนักรู้ ความเข้าใจ และการมีส่วนร่วมกับแนวคิดและแนวปฏิบัติด้านการพัฒนาที่ยั่งยืน แนวทางนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อสร้างแรงบันดาลใจให้บุคคลหันมาใช้วิถีชีวิตที่ยั่งยืนมากขึ้น ส่งเสริมความรู้สึกรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อม และส่งเสริมการมีส่วนร่วมอย่างเข้มแข็งในโครงการหรือกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาที่ยั่งยืน แนวทางการประยุกต์ใช้บรรณบำบัดในบริบทของการพัฒนาที่ยั่งยืนมีดังนี้
1. สื่อการศึกษา (Educational Materials) เป็นการใช้หนังสือ บทความ หรือแหล่งข้อมูลที่เป็นลายลักษณ์อักษรอื่นๆ ที่นำเสนอข้อมูลเกี่ยวกับประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม ความยุติธรรมทางสังคม และแนวปฏิบัติที่ยั่งยืน ตัวอย่างสื่อการอ่านที่มีหัวข้อเกี่ยวข้องกับการพัฒนาที่ยั่งยืน ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ การบริโภคอย่างมีจริยธรรม การพัฒนาชุมชน เป็นต้น
2. วรรณกรรมสำหรับเด็ก (Children’s Literature) เป็นการแนะนำให้เด็กรู้จักหนังสือที่ปลูกฝังคุณค่าของการพิทักษ์สิ่งแวดล้อม ความรับผิดชอบ ความเห็นอกเห็นใจ วรรณกรรมสำหรับเด็กมีบทบาทสำคัญในการกำหนดคุณค่าและทัศนคติต่อความยั่งยืนตั้งแต่อายุยังน้อย
3. การคิดอย่างมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) เป็นการใช้วรรณกรรมเพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมีวิจารณญาณเกี่ยวกับความเชื่อมโยงระหว่างประเด็นทางสังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อม การอ่านข้อมูลที่กล่าวถึงความซับซ้อนของการพัฒนาที่ยั่งยืนสามารถช่วยให้บุคคลพัฒนาความเข้าใจแบบองค์รวมเกี่ยวกับความท้าทายและแนวทางแก้ไขที่เป็นไปได้
4. แรงบันดาลใจในการดำเนินการ (Inspiration for Action) เป็นการนำเสนอวรรณกรรมประเภทหนังสือหรือบทความที่กระตุ้นให้สามารถนำไปดำเนินการหรือปฏิบัติได้ในสถานการณ์จริง เช่น วรรณกรรมเกี่ยวกับการเป็นผู้ประกอบการที่ยั่งยืน การเคลื่อนไหว หรือความคิดริเริ่มในชุมชนที่ช่วยให้ผู้อ่านมีส่วนร่วมในการเปลี่ยนแปลงเชิงบวก
5. มุมมองทางวัฒนธรรม (Cultural Perspectives) เป็นการรวมวรรณกรรมที่สะท้อนมุมมองทางวัฒนธรรมที่หลากหลายเกี่ยวกับความยั่งยืน ซึ่งสามารถช่วยให้บุคคลต่างๆ เกิดความชื่นชมมิติทางวัฒนธรรมของการพัฒนาที่ยั่งยืน และส่งเสริมความเข้าใจระดับโลกเกี่ยวกับความท้าทายที่เชื่อมโยงถึงกัน
6. เรื่องเล่าเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลง (Narratives of Change) เป็นการแบ่งปันเรื่องราวและเรื่องเล่าที่เน้นตัวอย่างเชิงบวกของการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งอาจรวมถึงเรื่องราวความสำเร็จในชีวิตจริง กรณีศึกษา หรือเรื่องราวสมมติที่แสดงให้เห็นถึงประโยชน์และความท้าทายของการดำรงชีวิตอย่างยั่งยืน
7. การอภิปรายกลุ่ม (Group Discussions) เป็นการอำนวยความสะดวกในการจัดกิจกรรมอภิปรายกลุ่ม หรือกิจกรรมชมรมหนังสือ (Book Club) ที่เน้นวรรณกรรมด้านความยั่งยืน การมีส่วนร่วมในการสนทนาเกี่ยวกับหัวข้อเหล่านี้สามารถเพิ่มความเข้าใจ ส่งเสริมการทำงานร่วมกัน และเป็นเวทีสำหรับการแบ่งปันแนวคิดและประสบการณ์
การบูรณาการแนวคิดบรรณบำบัดเข้ากับแนวคิดการพัฒนาที่ยั่งยืนเป็นอีกหนึ่งมิติของการพัฒนาที่ยั่งยืนเชิงสังคม การที่จะบรรลุการพัฒนาที่ยั่งยืนในทุกๆ มิติต้องอาศัยความร่วมมือตั้งแต่ระดับบุคคลซึ่งเป็นหน่วยที่เล็กที่สุดแต่อาจกล่าวได้ว่ามีความสำคัญที่สุด ดังนั้น บุคคลจึงต้องมีความสมบูรณ์และมีความพร้อมทั้งสภาพร่างกายและจิตใจจึงจะสามารถนำพาสังคมสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนได้ตามเป้าหมาย
รายการอ้างอิง
American Library Association (ALA). (2024). Bibliotherapy. Retrieved from https://www.ala.org/tools/atoz/bibliotherapy
Bibliotherapy for sustainable development. (2024). Retrieved from https://chat.openai.com/c/5177e3a2-fb2d-4241–9301–8cea96b50dd6
Sustainable development. (2024). Retrieved from https://chat.openai.com/c/51adc950-fa5f-482b-a432-5b0890bce543
